Chương 2 - Ngũ Uẩn

Chương 2

-ooOoo-

Ðức Phật tiếp tục mày mò chân lý. Ngài biết đặc điểm của từng pháp tự vày tay nghề riêng rẽ của Ngài. Vì lòng kể từ bi Ngài dạy dỗ cho tới bọn chúng sinh nhận chân được thực sự vày nhiều cách thức không giống nhau, làm cho bọn chúng sinh sự hiểu biết uyên rạm về nội pháp và nước ngoài pháp. Khi chân lý được phân tách vày những pháp chân đế, bọn chúng là:

Tâm.
Sở hữu tâm.
Sắc pháp.
Níp bàn.

Tâm, Sở hữu, Sắc pháp là pháp hữu vi (Sankhàra). Chúng sinh vì thế duyên diệt; bọn chúng vô thông thường. Níp bàn là pháp chân đế vô vi; nó ko sinh ko khử. Tất cả 4 pháp chân đế đều vô té.

Tâm, Sở hữu và Sắc pháp là pháp hữu vi, người tớ hoàn toàn có thể phân tách trở thành 5 uẩn. Uẩn tức là khối, group. Những gì được phân tách trở thành 5 uẩn thì nó sinh và khử. Năm uẩn ko không giống với 3 pháp chân đế là tâm, chiếm hữu và sắc pháp. Chân lý hoàn toàn có thể được phân tách trở thành nhiều cách thức không giống nhau và vì vậy những tên thường gọi không giống nhau được người tớ đặt điều cho tới bọn chúng. Năm uẩn là:

Sắc uẩn (Rùpakhandha) bao hàm toàn bộ sắc pháp.
Thọ uẩn (Vedanàkhandha) bao hàm những cảm lâu.
Tưởng uẩn (Sannàkhandha) bao hàm tưởng.
Hành uẩn (Sankhàrakhandha) bao hàm 52 chiếm hữu.
Thức uẩn (Vinnànakhandha) bao hàm toàn bộ tâm (89 hoặc 121 tâm) [1].

Ðối với 52 loại tâm sở, nó sở hữu loại sinh cùng theo với tâm, bọn chúng được phân trở thành 3 uẩn: chiếm hữu lâu được phân trở thành một uẩn, gọi là lâu uẩn; chiếm hữu tưởng được phân trở thành một uẩn, gọi là tưởng uẩn; so với 50 chiếm hữu không giống bọn chúng được phân loại cùng theo với nhau trở thành một uẩn gọi là hành uẩn. Ví dụ, vô hành uẩn bao hàm sở hữu những tâm sở theo gót sau: tư (Cetanà), tham lam (Lobha), Sảnh (Dosa), si (Moha), kể từ (Mettà), Vô tham lam (Alobha) và trí tuệ (Pannà). Tất cả những đặc điểm thiện và bất thiện được bao hàm vô hành uẩn, bọn chúng là vô thông thường, không tồn tại phiên bản té. Hành uẩn thỉnh thoảng được dịch là tạo nên tác [2].

Ðối với tâm, toàn bộ tâm là một trong những uẩn: gọi là thức uẩn. Những danh kể từ Pàli là thức (Vinnàna), ý (Mano) và tâm (Citta) phụ thân kể từ này thì sở hữu nằm trong ý nghĩa: bọn chúng đều biết rõ cảnh. Khi tâm được phân phân thành uẩn thì danh kể từ thức được dùng . Như vậy 1 uẩn là sắc uẩn và 4 uẩn không giống là danh uẩn. Ba danh uẩn là tâm sở và 1 danh uẩn là tâm.

Bất cứ điều gì gọi là uẩn thì ko bền vững; ngay lúc nó sinh thì ngay tắp lự nó khử. Mặc cho dù những uẩn sinh khử, tuy nhiên bọn chúng là sự việc thật; tất cả chúng ta hoàn toàn có thể biết bọn chúng Lúc nó hiện hữu. Níp bàn là pháp vô vi, nó ko sinh ko khử, ko nên là một trong những uẩn.

Thanh tịnh đạo (Visuddhimagga XX, 96) sở hữu lý giải về việc sinh khử của danh sắc như sau:

“Không sở hữu sự dung chứa chấp nào là của danh sắc ko sinh (có mặt) trước lúc nó trị sinh; và Lúc nó hoại khử, nó ko tiếp cận ngẫu nhiên phương phía nào là. Không sở hữu điểm nào là là kho báu nhằm tích trữ những gì tiếp tục khử. Không sở hữu một điểm thu thập nào là của giờ đàn Lúc cây đàn được tiến công lên, tiếng động trổi lên ko tới từ một kho chứa chấp nào là, Lúc nó dứt cũng ko cút về phía nào là, và ko tàng trữ vô kho nào là, tuy nhiên ngược lại kể từ ko trở nên sở hữu, nhờ nỗ lực thích ứng của những người đùa đàn và cây đàn, tiếng động đột biến, tiếp sau đó nó trở nên ko. Cũng thế, toàn bộ danh pháp và sắc pháp kể từ khử tiếp cận sinh, Lúc hiện hữu bọn chúng lại hoại diệt”.

Uẩn là những thực sự tuy nhiên tớ hoàn toàn có thể hiểu rằng. Chúng tớ hiểu rằng sắc uẩn Lúc tất cả chúng ta cảm biến sự cứng. Hiện tượng này sẽ không tồn bên trên, nó sinh và khử. Sắc uẩn là vô thông thường. không chỉ sở hữu sắc thân thuộc tuy nhiên còn tồn tại những sắc pháp không giống nữa được bao hàm vô sắc uẩn. Ví dụ, tiếng động là sắc uẩn, nó sinh và khử, nó vô thông thường.

Thọ uẩn là sự việc thật; tất cả chúng ta hoàn toàn có thể biết những cảm lâu. Thọ uẩn bao hàm toàn bộ những loại cảm tho. Cảm lâu hoàn toàn có thể được phân tách trở thành nhiều cách thức không giống nhau. Ðôi Lúc cảm lâu được phân tách trở thành 3 cách:

Thọ lạc.
Thọ gian khổ.
Thọ xả.

Ðôi Lúc bọn chúng còn được phân tách trở thành 5 loại. Ngoài 3 loại lâu bên trên còn thêm thắt thân thuộc lâu lạc và thân thuộc lâu gian khổ.

Thân lâu là cảm lâu của thân thuộc căn, sắc sở hữu kỹ năng tiêu thụ tự duyên thân thuộc xúc chạm; chủ yếu cảm lâu là danh, tuy nhiên nó sở hữu sắc (thân căn thực hiện duyên). Khi cảnh xúc tiếp với thân thuộc căn, cảm lâu một vừa hai phải lạc một vừa hai phải khổ; không tồn tại thân thuộc lâu vô ký. Khi thân thuộc lâu gian khổ nó là trái khoáy bất thiện, và Lúc thân thuộc lâu lạc nó là trái khoáy thiện.

Bởi vì thế có tương đối nhiều khoảnh tương khắc sinh khử không giống nhau của cảm lâu, nhằm phân biệt bọn chúng thì thiệt là tương đối khó. Ví dụ tất cả chúng ta dễ dàng lầm lẫn thân thuộc lâu lạc là trái khoáy và cảm lâu hoàn toàn có thể trị sinh tiếp sau đó nằm trong với việc tham lam đắm so với thân thuộc lâu lạc. Hoặc tất cả chúng ta hoàn toàn có thể lầm lẫn thân thuộc lâu gian khổ với cảm lâu bất lạc tuy nhiên hoàn toàn có thể đột biến nằm trong với việc Sảnh hận. Lúc sở hữu lâu gian khổ là trái khoáy, nó cút cùng theo với tâm trái khoáy tuy nhiên biết cảnh bất lạc tự tác động với thân thuộc căn [3]. Sau tê liệt cảm lâu bất lạc hoàn toàn có thể đột biến, nó ko nên là trái khoáy, tuy nhiên nó cút cùng theo với tâm Sảnh và vì vậy nó là bất thiện. Tâm Sảnh bất thiện đột biến chính vì sự Sảnh hận thầm lặng của tất cả chúng ta. Mặc cho dù thân thuộc lâu và tâm lâu cả nhị là danh pháp, bọn chúng trọn vẹn là những cảm lâu không giống nhau, đột biến vì thế nhân duyên không giống nhau. Khi một người không hề Sảnh hận thì vị ấy vẫn tồn tại thân thuộc lâu gian khổ, tuy nhiên không tồn tại tâm lâu bất lạc. Bậc A La Hán, Chánh đẳng giác, tiếp tục đoạn tận toàn bộ phiền óc, chừng nào là những Ngài ko nhập Níp bàn những Ngài vẫn đang còn tâm trái khoáy bất thiện, tuy nhiên những Ngài không tồn tại tâm Sảnh hận.

Chúng tớ coi vô Tương Ưng Sở Kinh (I, Sagàthà-vagga, Màrasuttas, chương II , 3, phiến đá):

“Tôi nghe như vọc, 1 thời Thế Tôn ngụ cư bên trên Vương xá trở thành ở Maddakucchi, vườn Nai. Lúc bấy giờ chân của ngài bị thương tự phiến đá chạm nên. Thế Tôn cảm nhận thấy vô nằm trong đau nhức, nhức nhói mạnh mẽ toàn thân thuộc. Ngài thiệt sự ko buồn ngán, chánh niệm, tĩnh giác tuy nhiên ko té lòng”.

Khi phân tách bằng phương pháp xúc tiếp xuyên qua chuyện sáu môn thì cảm lâu sở hữu sáu loại: cảm lâu đột biến vì thế đôi mắt, tai, mũi, lưỡi, thân thuộc và ý. Tất cả những cảm lâu này thì không giống nhau; bọn chúng đột biến chính vì những ĐK không giống nhau. Cảm lâu sinh khử cùng theo với tâm sinh khử và bởi vậy từng khoảnh tương khắc của cảm lâu thì không giống nhau.

Chúng tớ coi Tương Ưng Sở Kinh (IV, Sanàyatana-vagga, phần II, Tương Ưng Sở Kinh về cảm lâu và bịnh hoạn) tuy nhiên Ðức Phật tiếp tục dạy dỗ cho tới chư Tỳ khưu:

“…Nầy chư Tỳ khưu, nếu như vị Tỳ khưu nào là an trú triệu tập, tỉnh thức, sức nóng tâm, tinh anh cần thiết và nỗ lực, khi tê liệt lâu lạc sinh khởi, và vị ấy biết như vậy: cảm lâu lạc này đột biến điểm tớ. Bây giờ lâu ấy sở hữu duyên chứ không hề nên ko duyên. Do duyên xúc này. Bây giờ xúc này là vô thông thường, hữu vi, đột biến tự duyên. Do duyên xúc đột biến thì cảm lâu trị sinh: làm thế nào cảm lâu này thường hằng được? Như vậy vị ấy quán vô thông thường về xúc và lạc lâu, quán sự xài vong, hoại khử, đổi thay hoại của bọn chúng và kể từ quăng quật bọn chúng. Như vậy tự vị ấy an trú quán vô thông thường … do đó khuynh phía ngủ ngầm so với tham lam ái về xúc và lạc lâu được đoạn diệt”.

Ðối với xúc và cảm lâu gian khổ …xúc và cảm lâu xả cũng tương tự bên trên.

Vẫn còn nhiều cách thức nữa nhằm phân tách những cảm lâu. Nếu tất cả chúng ta biết nhiều cách thức phân tách không giống nhau của cảm lâu, nó sẽ hỗ trợ cho tới tất cả chúng ta hiểu rằng cảm lâu đơn thuần danh pháp tuy nhiên đột biến vì thế nhân duyên. Chúng tớ sở hữu ý mong muốn bám giắt vô cảm lâu tiếp tục khử, chứ không cảm biến thực sự của tích tắc lúc này Lúc nó xuất hiện tại tự đôi mắt, tai, mũi, lưỡi, thân thuộc và tâm. Trong một quãng văn của Thanh tịnh đạo đang được trích ở đoạn bên trên (XX, 96), danh và sắc được đối chiếu với tiếng động của cây đàn tuy nhiên nó ko xuất trị ngẫu nhiên một kho nào là Lúc đột biến, hoặc ko tiếp cận phương phía nào là Lúc nó khử, hoặc ko tồn bên trên như 1 “kho chứa” Lúc nó hoại khử. Tuy nhiên tất cả chúng ta bám giắt vô cảm lâu rất nhiều cho tới nỗi tất cả chúng ta không sở hữu và nhận thức rằng cảm lâu tiếp tục hoại khử ko tồn bên trên nữa, nó trọn vẹn tiếp tục hoại khử. Thọ uẩn là vô thông thường.

Xem thêm: Tìm nguyên hàm của hàm chứa căn thức bằng phương pháp đổi biến số cực hay

Tưởng uẩn là sự việc thật; nó hoàn toàn có thể cảm biến được bất kể lúc nào tất cả chúng ta lưu giữ điều gì. Mỗi sát mãng cầu tâm đều phải có tưởng. Mỗi tâm đột biến nó đều biết rõ cảnh và tưởng đột biến với tâm xem xét và lưu giữ cảnh tê liệt nhằm nó hoàn toàn có thể phân biệt. Thậm chí ngay lúc người tớ ko biết điều gì, tâm vẫn biết cảnh vô khi tê liệt và tưởng đột biến cùng theo với tâm “ghi nhận” cảnh tê liệt. Tưởng sinh và khử với tâm; tưởng là vô thông thường. Miễn là tất cả chúng ta ko biết tưởng chừng như thật: nó đơn thuần danh pháp khử ngay lúc nó đột biến, tất cả chúng ta tiếp tục chấp tưởng là phiên bản té.

Hành uẩn (gồm sở hữu toàn bộ tâm sở nước ngoài trừ lâu và tưởng) là sự việc thật; người tớ hoàn toàn có thể cảm biến được nó. Khi những chiếm hữu tịnh hảo đột biến như vô tham lam và bi mẫn, hoặc Lúc chiếm hữu bất thiện đột biến như Sảnh và bủn xỉn, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể hiểu rằng hành uẩn. Tất cả hiện tượng lạ này sinh diệt; hành uẩn là vô thông thường.

Thức uẩn (tâm) là sự việc thật; tất cả chúng ta hoàn toàn có thể biết nó trong khi thấy, nghe, ngửi, nếm, va, hoặc tâm lý. Thức uẩn sinh và diệt; nó thì vô thông thường. Tất cả pháp hành (tức là 5 uẩn) là vô thông thường.

Ðôi Lúc Ngũ uẩn còn được gọi là Thủ uẩn (Upàdànakhandha). Những vị chưa hẳn là A La Hán vẫn tồn tại chấp 5 uẩn. Chúng tớ cho tới thân thuộc là phiên bản ngã; vì vậy tất cả chúng ta chấp sắc uẩn. Chúng tớ cho tới tâm là phiên bản ngã; vì vậy tất cả chúng ta chấp lâu uẩn, tưởng uẩn, hành uẩn và thức uẩn. Nếu tất cả chúng ta chấp Ngũ uẩn và ko thấy bọn chúng rất thực, tất cả chúng ta tiếp tục sầu gian khổ. Chừng nào là tất cả chúng ta còn chấp vô Ngũ uẩn, tất cả chúng ta tương tự như bịnh nhân.

Chúng tớ coi vô Tương Ưng Sở Kinh (III, phẩm Ngũ uẩn, 50 kinh căn phiên bản, đoạn 1, Nakulapità) gia ngôi nhà Nakulapità là kẻ già nua, bịnh, tiếp cận gặp gỡ Phật ở núi Cá sấu, vườn Nai. Ðức Phật dạy dỗ ông tớ rằng ông tớ nên tiếp thu kiến thức như vầy:

“Mặc cho dù thân thuộc của tôi bịnh tuy nhiên tâm tôi ko bịnh”.

Sau tê liệt Ðại đức Sàriputta (Xá Lợi Phất) lý giải thêm thắt điều Phật dạy dỗ cho tới ông ta:

Ở phía trên, này gia ngôi nhà, kẻ phàm phu … bọn họ ko thiện xảo, ko tu luyện vô Giáo pháp – những người dân này cho tới thân thuộc là phiên bản té, bọn họ cho tới phiên bản té là thân thuộc, thân thuộc sở hữu vô phiên bản té, “tôi sở hữu xác thân”, bọn họ phát biểu “xác thân thuộc là của tôi”, vì thế sở hữu tâm lý này; do đó Lúc thân thuộc đổi thay hoại, thay đổi, bọn họ bị sầu, bi, gian khổ, ưu óc. Họ chấp lâu là phiên bản té bọn họ chấp tưởng là phiên bản té … bọn họ chấp hành là phiên bản té … bọn họ chấp thức là phiên bản té. Này gia ngôi nhà, này đó là thân thuộc bịnh hoán vị và tâm cũng bịnh hoán vị.

Và thế nào là là thân thuộc bịnh tuy nhiên tâm ko bịnh?

Ở phía trên, này gia ngôi nhà, Vị Thánh môn đồ khéo tu luyện và ko chấp thân thuộc là phiên bản té, ko chấp phiên bản té là thân thuộc, ko chấp thân thuộc sở hữu vô phiên bản té, ko chấp phiên bản té sở hữu vô thân thuộc. Vị ấy ko tuyên tía “tôi sở hữu xác thân”, “xác thân thuộc là của tôi”, vì thế quán như vậy; do đó Lúc thân thuộc đổi thay hoại, thay đổi, chư vị không xẩy ra sầu, bi, gian khổ, ưu, óc đột biến trong số ngài. Vị ấy ko quán lâu là phiên bản ngã… vị ấy ko quán tưởng là phiên bản ngã… vị ấy ko quán hành là phiên bản ngã… vị ấy ko quán thức là phiên bản ngã… Này gia ngôi nhà vì vậy là thân thuộc bịnh hoán vị tuy nhiên tâm ko bịnh hoán vị.

Chừng nào là tất cả chúng ta còn chấp Ngũ uẩn, khi tê liệt tất cả chúng ta tương tự như người bịnh, tuy nhiên nếu như tất cả chúng ta quán Ngũ uẩn rất thực, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể chữa trị lành lặn căn dịch. Ngũ uẩn là vô thông thường vì vậy bọn chúng gian khổ óc. Chúng tớ coi Tương Ưng Sở Kinh (III, phẩm Ngũ uẩn, 50 kinh sau, 104, gian khổ não) Ðức Phật dạy dỗ Tứ Thánh Ðế cho tới chư Tỳ khưu: gian khổ đế, luyện đế, khử đế và đạo đế. Ngài dạy:

Này chư Tỳ khưu, Như Lai tiếp tục dạy dỗ Tứ thánh đế cho những thầy. Các thầy hãy lắng nghe:

Và này chư Tỳ khưu, gian khổ là gì? Khổ được người tớ gọi là năm thủ uẩn. Thế nào là là năm thủ uẩn? Tức là sắc thủ uẩn, lâu thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn. Này chư Tỳ khưu, đó là gian khổ.

Và này chư Tỳ khưu, thế nào là là luyện đế? Nó là ái dục … kéo đến tái ngắt sinh, tức là tham lam ái vô dục lạc, tham lam ái vô sự tái ngắt sinh, và tham lam ái vô sự ko tái ngắt sinh. Này chư Tỳ khưu, phía trên gọi là luyện đế.

Và này chư Tỳ khưu, thế nào là là khử đế? Chính là sự việc đoạn khử trọn vẹn, ly tham lam, dứt quăng quật, bay ngoài những thèm muốn … Này chư Tỳ khưu, phía trên gọi là khử đế.

Và này chư Tỳ khưu, thế nào là là đạo đế? Ðó là Bát Thánh Ðạo… Này chư Tỳ khưu, đó là đạo đế.

Chừng nào là tất cả chúng ta còn chấp Ngủ uẩn thì tất cả chúng ta vẫn tồn tại tái ngắt sinh, và vì vậy tức là khổ cực. Nếu tất cả chúng ta tu luyện Bát chánh đạo, đẩy mạnh chánh con kiến đích nấc, tất cả chúng ta tiếp tục thấy Ngũ uẩn là gì. Lúc tê liệt tất cả chúng ta đang được triển khai xong đạo đế, điều này còn có nghĩa là: không hề sinh, già nua, bịnh, bị tiêu diệt nữa. Những ai đạt cho tới quá trình giác ngộ, ở đầu cuối tiếp tục trở nên bậc thánh A La Hán, cuộc sống của chư vị tiếp tục kết thúc, giải bay Ngũ uẩn.

CÂU HỎI:

1/- Pháp chơn đế nào là là danh?
2/- Pháp chơn đế nào là là pháp hữu vi?
3/- Pháp chơn đế nào là là pháp vô vi?
4/- Pháp hành nào là là danh?
5/- Tất cả chiếm hữu tâm là hành uẩn nên không?
6/- Sở hữu lâu là uẩn chăng?
7/- Sở hữu tưởng là uẩn chăng?
8/- Thân lâu gian khổ là trái khoáy nên chăng?
9/- Tâm lâu gian khổ là trái khoáy nên chăng?
10/- Những uẩn nào là là danh?
11/- Nhãn thức là uẩn chăng?
12/- Ý niệm về bọn chúng sinh là uẩn nên không?
13/- Âm thanh là uẩn nên chăng?
14/- Những pháp chơn đế nào là là uẩn?

Chú thích:

[] Xem chương I.

Xem thêm: Cực Trị Của Hàm Số Lớp 12: Lý Thuyết, Cách Tìm Và Các Dạng Bài Tập - VUIHOC

[2] Hành ý nghĩa vào cụ thể từng văn cảnh không giống nhau. Pháp hành bao hàm toàn bộ pháp hữu vi. Hành uẩn bao hàm 50 tâm sở.

[3] Sự trí tuệ xuyên qua chuyện những căn là nhãn, nhỉ, tỷ, thiệt và thân thuộc thức là những tâm trái khoáy. Khi những tâm này bắt cảnh lạc, bọn chúng là trái khoáy thiện, Lúc bọn chúng bắt cảnh bất lạc bọn chúng là trái khoáy bất thiện.

-ooOoo-